Geen oog dicht doen omdat je partner in bed aan het tandenknarsen is. Het is een onverwachte bijwerking van de pandemie. Tandartsen zien veel meer corona tandenknarsers met gebroken kiezen en kronen in hun tandartsstoel.
Corona en lockdowns geven zelfs ons gebit een opdonder. „Tandenknarsen en klemmen zijn uitingen van stress. We signaleren een toename”, zegt tandarts Sabrina Warringa-Gianfreda van de Hilversumse praktijk Ivoren Toren. „De coronatijd is stressvol. Patiënten vertellen mij bijvoorbeeld dat hun zaak of baan op het spel staat.”
Bij tandenknarsen schuren vooral ’s nachts je boven- en onderkaak over elkaar heen. Tandenknarsen veroorzaakt slijtage aan tanden en kiezen. Klemmen kan ook overdag; onbewust zet je met veel kracht je tanden op elkaar. Patiënten melden zich vaak met vage klachten. „Met pijn in tanden en kiezen, of in de kaakgewrichten of -spieren. Soms zit de kaak op slot”, zegt Sabrina Warringa-Gianfreda. De Hilversumse tandarts Annemieke van der Laan vindt de stijging van tandenknarsen en klemmen niet gek. „Mensen bijten hun stress gewoon weg. Ze missen hun sociale contacten en zijn het thuiswerken zat. Zeker in combinatie met kleine kinderen is dat lastig.”
De schade is groot. „Patiënten hebben soms meerdere gave kiezen doormidden gebeten”, vertelt Van der Laan. „We zien ook afgebroken stukjes, breuken in vullingen en kortere tanden en kiezen door slijtage. Het gebeurt zelfs dat ze hun prothese kapot bijten.”
Hoofdpijn
De symptomen van klemmen en tandenknarsen – in vaktaal bruxisme – variëren van een zeurend gevoel in de achterste kiezen, zenuwbeschadiging, koude- en warmteklachten en hoofdpijn, tot ontwaken met een vermoeid gevoel in de overbelaste kaken en kauwspieren. Patiënten krijgen soms hun mond niet goed meer goed open. „Dan kan er alleen nog maar een theelepeltje naar binnen”, zegt Van der Laan.
Hoe weet je nou of je een bruxist bent? „Het is niet normaal als je drie keer per minuut je tanden en kiezen op elkaar houdt.” Tandartsen sturen tandenknarsers geregeld door naar de tandarts-gnatholoog of kaakfysiotherapeut. Dit wordt meestal vergoed door de zorgverzekering. „Het zijn er veel meer dan anders”, zegt fysiotherapeut-gnatholoog Simone Gouw, geboren in Naarden en gepromoveerd op bruxisme aan het Radboudumc. „De coronatijd geeft extra spanning en we missen uitlaatkleppen als uitgaan, sporten en een bioscoopje pakken.”
Thuiswerken
Simone Gouw vermoedt dat thuiswerken het klemmen en tandenknarsen verergert. „Veel mensen zitten in een slechte houding achter hun scherm. Met de schouders omhoog en kin naar voren. Soms op een houten stoel aan de keukentafel. Spanning in nek- en halsspieren veroorzaakt kaakspanning en je bent sneller geneigd je kiezen op elkaar te zetten. Ik zeg vaak: ’Tandenknarsen doe je met je nek’. Die spanning neem je mee de nacht in en dan ben je zowel overdag als ’s nachts druk aan het werk met die kaken.”
Laat die kaak loshangen, is haar boodschap. „In ruststand mogen je tanden en kiezen niet op elkaar komen, alleen bij het slikken.” Bruxisme kan klachten in het hele gebied boven de borst veroorzaken. „Tot oorpijn en -suizen aan toe.” Tot aan 40 procent van de kinderen klemt of knarst. „Bij de meesten verdwijnt het vanzelf.” Overdag heeft tussen de 20 en 30 procent van de volwassenen last van bruxisme en ’s nachts 7 tot 12 procent. Van een toename in coronatijd bestaan geen officiële cijfers. Risicofactoren zijn onder andere stress, slecht en licht slapen, antidepressiva, ADHD-medicatie, cafeïne, nicotine, alcohol en xtc.
Spierballen
Gouw noemt knarsers ’getrainde mensen’. „Vaak zie je spierballen op de wangen. Ze hebben brede kaken, omdat die kauwspieren enorm ontwikkeld zijn. Dat zijn de sterkste spieren in je lijf, die meer dan honderd kilo kracht kunnen drukken.” Tandarts Van der Laan ziet afgesleten tanden ook bij gewichtheffers en zware lichamelijke beroepen. „Tanden en kiezen zijn zó sterk, je zou letterlijk een vinger kunnen doorbijten.”
Soms ontdek je kaakklemmen door een lijntje aan de binnenkant van de wang. Simone Gouw: „Bij het klemmen drukt je wang naar binnen tegen je gebit en kan er een afdrukje in de vorm van een lijntje ontstaan.” Typerend is ook de ’postzegelrand’ langs de tong door de afdruk van kiezen.
De knarser en klemmer is volgens Gouw ’vaak een bepaald type mens’. „Meestal perfectionistisch ingesteld met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Controlefreaks die dingen maar moeilijk kunnen loslaten.” Ze behandelt meer vrouwen dan mannen. „Er is best wat mogelijk om klachten te verminderen.”
Relatieproblemen
Zelf is Gouw een ’klemmer’. „Ik heb het onder controle. Maar in tijden van stress of als ik alcohol op heb, heb ik er nog steeds last van. Dan zegt mijn vriend: ’Ik hoorde je vannacht weer bezig’. Ik klapper dan een beetje met mijn tanden.” Knarsen kan zelfs relatieproblemen opleveren. „Tandenknarsen is een van de meest nare geluiden. Vergelijk het maar met nagels die over een schoolbord krassen.”
Ook tandarts Francine Stevens ziet meer patiënten met klem- en knarsklachten. „Komt door stress, ik noem ze coronaknarsers. Soms hebben ze zelf nergens last van, maar worden ze door hun partner naar ons gestuurd omdat het veel lawaai maakt ’s nachts.”
Om de tanden te beschermen kun je ’s nachts met een knarsbitje slapen. Volgens Stevens moeten patiënten goed beseffen dát ze een probleem hebben. „Anders ga je zo’n hulpstuk in je mond niet dragen. Ik zeg altijd: ’Ik maak een bitje niet voor je nachtkastje’.”
Een knarsplaatje is symptoombestrijding. „Maar liever een bitje kapot knagen dan je tanden.” Overigens zijn er patiënten die dankzij een bitje stoppen met knarsen. „Als jij een steentje in je eten hebt, bijt je niet door en gaan automatisch je kiezen van elkaar. Een bitje heeft dezelfde werking: als je probeert te klemmen, zeggen jouw hersenen: ’Hé, er zit iets tussen’. Ontspan!” Stevens ziet bitjes harder slijten. „Een dame die om het anderhalf jaar een nieuwe moest, had ’m nu binnen een half jaar kapot gebeten.” De tandarts draagt zelf geregeld een plaatje. „Als mijn kies linksonder gevoelig wordt, weet ik: ’Francine, even pas op de plaats. Je hebt teveel hooi op je vork genomen. Dan ben ik weer aan het klemmen. Het is mijn waarschuwingskies. Je kent uitdrukkingen als ’even de kiezen op elkaar’ en ’even doorbijten’. Het zijn beschrijvingen van een fysieke uiting van stress.”
„Het is een onderschat probleem”, vervolgt ze. Knarsen en klemmen gebeurt vaak tijdens de ondiepe slaap. „Ontspannen is belangrijk.” Stevens kijkt voor het slapen geen coronanieuws meer op tv. „Ik ben gaan punniken, ik word rustig van dat gepriegel.”
Overlijden
Eens een knarser, altijd een knarser? Tandarts Sabrina Warringa-Gianfreda: „Niet per se, het kan fluctueren. Kom je in rustiger vaarwater en ben je in je slaap minder druk met het verwerken van ervaringen, dan komt het hele lijf tot rust.” Francine Stevens: „Genezen is lastig. Het is de aard van het beestje. Het kan heel lang goed gaan, maar bij ’life events’ als een scheiding, overlijden, verhuizing, een nieuwe baan en dus ook de coronacrisis, kan het weer bovendrijven.”
BRON: TELEGRAAF
VISUAL: Freepik